การตีความกฎหมาย คืออะไร

คือ การค้นหาความหมายของกฎหมายที่มีถ้อยคำไม่ชัดเจนแน่นอน คือ กำกวม มีความหมายได้หลายทาง เพื่อหยั่งทราบว่าถ้อยคำของบทบัญญัติของกฎหมายว่ามีความหมายอย่างไร

องค์กรเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองจะต้องผูกพันตนอยู่กับกฎหมาย และในขณะเดียวกันก็เป็นองค์กรที่มี ภาระหน้าที่ในการบังคับการให้เป็นไปตามกฎหมาย ย่อมส่งผลให้องค์กรเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองเป็นองค์กรที่จะต้องปรับใช้บทกฎหมายต่าง ๆ

ศาลรัฐธรรมนูญได้วินิจฉัยในคดีเลขที่ 18/2546 ว่า “ หลักทั่วไปมีอยู่ว่า ผู้ใดจะต้องใช้กฎหมาย ผู้นั้นย่อมมีอำนาจพิจารณาวินิจฉัยบทบัญญัติของกฎหมายนั้น “

การปรับใช้กฎหมายต้องดำเนินไปตามขั้นตอน 4 ขั้นตอน

1.ขั้นตอนในการสืบหาข้อเท็จจริงและสรุปข้อเท็จจริงให้เป็นที่ยุติ

2.ขั้นตอนในการตีความองค์ประกอบทางกฎหมาย

3.ขั้นตอนในการปรับข้อเท็จจริงที่ยุติแล้วเข้ากับองค์ประกอบทางกฎหมาย

4.ขั้นตอนในการยืนยันสรุปผลในทางกฎหมาย

ถามว่าทำไมจึงต้องตีความ

1.ฝ่ายนิติบัญญัติไม่สามารถรู้ล่วงหน้าที่เกิดขึ้นภายหน้าทุกกรณี จึงไม่สามารถบัญญัติกฎหมายให้ครอบคลุมทุกกรณีได้

2.ฝ่ายนิติบัญญัติอาจมีความผิดพลาดในการตรากฎหมาย เช่น บัญญัติกฎหมายเคลือบคลุมหรือขัดแย้งกันเอง เช่นนี้ ในการใช้กฎหมายจึงต้องตีความ

หลักเกณฑ์ในการตีความ

เป็นไปตาม ป.พ.พ. มาตรา 4

1.หลักการตีความในกฎหมายทั่วไป

          ก.การตีความตามตัวอักษร คือ การหยั่งทราบความหมายจากตัวอักษรของกฎหมายนั้นเอง

                    1.ในกรณีบทกฎหมายใช้ภาษาธรรมดา – มีความหมายอย่างที่เข้าใจกันอยู่ตามธรรมดาของถ้อยคำนั้น ๆ

ตัวอย่าง 1

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  1288/2508

ผู้ว่าคดีศาลแขวงนครราชสีมา      โจทก์ นายเสงี่ยม คำถนอม      จำเลย

พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2477 มาตรา 29, 30, 31, 66, 68 แก้ไขเพ

ป.วิ.อ. มาตรา 192

          ฟ้องกล่าวว่า จำเลยบังอาจขับรถแซงรถเมล์โดยฝ่าฝืนป้ายห้ามแซงของเจ้าพนักงานที่ติดตั้งไว้ เป็นเหตุให้ชนรถเมล์เสียหายและหมุดคอสะพานเสียหาย ทางพิจารณาได้ความว่าจำเลยขับรถสวนกับรถเมล์เหลืองแล้วเกิดชนกันเสียหาย ดังนี้ เมื่อตามพระราชบัญญัติจราจรทางบกฯ ไม่มีบทวิเคราะห์ศัพท์คำว่า "แซง" ไว้ ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2493 คำว่า "แซง" หมายความถึงกิริยาที่แทรกหรือเสียด ซึ่งหมายความว่า เบียดเข้าไป หรือเฉียดไป เมื่อไม่มีบทกฎหมายบัญญัติความหมายไว้เป็นพิเศษโดยเฉพาะ ก็ต้องตีความตามความหมายธรรมดาคือหมายถึงกิริยาแทรกหรือเสียดคือเบียดเข้าไปหรือเฉียดไป ตามฟ้องของโจทก์จึงมีความหมายไปในทางที่ว่า ขับรถเสียดหรือแทรกรถเมล์ได้ ซึ่งอาจจะเป็นไปในทางที่แล่นขึ้นหน้าหรือสวนกัน จะตีความหมายว่า แซง หมายถึงขับรถขึ้นหน้าแต่อย่างเดียวดังที่จำเลยโต้เถียงขึ้นมาหาได้ไม่และตามฟ้องที่บรรยายมาก็แสดงให้เห็นอยู่ว่า รถทั้งสองคันมุ่งหน้าไปคนละทางจะสวนกัน ข้อเท็จจริงในการพิจารณายังเรียกไม่ได้ว่าแตกต่างกับฟ้อง

ตัวอย่างที่ 2

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  324/2490

พนักงานอัยการจังหวัดจันทบุรี      โจทก์ นายไส กิจนาวา      จำเลย

กฎหมายลักษณะอาญา มาตรา 282, 339(2)

          กล่าวคำว่า เขาว่าครูชาติหมาสอนให้เด็กชกต่อยกันดังนี้ไม่เป็นถ้อยคำหมิ่นประมาทตาม มาตรา 282

          ถ้อยคำที่กล่าวตามภาษาไทยธรรมดานั้นศาลเป็นผู้พิจารณาความหมายได้เอง คู่ความไม่ต้องนำสืบแสดงความหมาย

          ถ้าในฟ้องไม่ได้แสดงว่า คำที่จำเลยกล่าวมีความหมายเป็นพิเศษแล้วศาลก็ถือว่าเป็นคำกล่าวตามธรรมดาสามัญ

ตัวอย่างที่ 3

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  79/2509

ผู้ว่าคดีศาลแขวงสุรินทร์      โจทก์ นายแย้ม วงษ์วิลา      จำเลย

พ.ร.บ.ป่าไม้ พ.ศ.2484

           พระราชบัญญัติป่าไม้ฯ มาตรา 41 บัญญัติห้ามมิให้ผู้ใดนำไม้หรือของป่าผ่านด่านป่าไม้ในระหว่างเวลาตั้งแต่พระอาทิตย์ตกถึงเวลาพระอาทิตย์ขึ้นเว้นแต่จะได้รับอนุญาตฯลฯแต่พระราชบัญญัติป่าไม้ไม่มีวิเคราะห์ศัพท์คำว่า 'ผ่าน' ก็ต้องตีความหมายธรรมดา (ตามพจนานุกรมฉบับ

ราชบัณฑิตยสถาน) หมายถึงกิริยาที่ล่วงพ้นไป ตัดไปลัดไป หรือข้ามไป ฉะนั้นเมื่อคดีได้ความว่าจำเลยเพียงแต่นำไม้เข้ามาในเขตด่านป่าไม้ จะแปลว่าจำเลยได้นำไม้ผ่านด่านป่าไม้ไม่ได้จำเลยไม่มีความผิดตามมาตรา 41

ตัวอย่างที่ 4

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  157/2524

นายชุมพล ศิลประจำพงษ์      ผู้ร้อง

ป.วิ.พ. มาตรา 55

ผู้ร้องเป็นชายโดยกำเนิด แม้จะได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนแปลงอวัยวะเพศเป็นหญิงแล้วก็ตาม แต่ก็ไม่มีกฎหมายรับรองให้สิทธิผู้ร้องที่จะขอเปลี่ยนแปลงเพศที่ถือกำเนิดมาได้ ทั้งมิใช่เป็นกรณีที่ผู้ร้องจะต้องใช้สิทธิทางศาลตามกฎหมาย ฉะนั้น ผู้ร้องจะขอให้ศาลมีคำสั่งให้ผู้ร้องเปลี่ยนเพศมาเป็นหญิงไม่ได้

________________________________

ผู้ร้องร้องว่า ผู้ร้องเป็นชายโดยกำเนิด แต่ได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนอวัยวะเพศเป็นหญิงแล้ว เพียงแต่ไม่สามารถมีบุตรได้เท่านั้น ผู้ร้องมีความประสงค์จะถือเพศเป็นหญิง แต่เจ้าพนักงานขัดข้องในการแก้หลักฐานในทะเบียนบ้าน บัตรประจำตัวประชาชนและทะเบียนทหารนอกจากจะได้รับอนุญาตจากศาลก่อน จึงขอให้ศาลสั่งอนุญาตให้ผู้ร้องถือเพศเป็นหญิง

ศาลชั้นต้นตรวจคำร้องแล้วมีคำสั่งให้ยกคำร้อง

ผู้ร้องอุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

ผู้ร้องฎีกา

ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า เพศของบุคคลธรรมดานั้น กฎหมายรับรองและถือเอาตามเพศที่ถือกำเนิดมา และคำว่า หญิง ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานหมายความถึงคนที่ออกลูกได้ ผู้ร้องถือกำเนิดมาเป็นชาย ถึงหากจะมีเสรีภาพในร่างกายโดยรับการผ่าตัดเปลี่ยนแปลงอวัยวะเพศเป็นอวัยวะเพศของหญิงแล้วก็ตามแต่ผู้ร้องก็รับอยู่ว่าไม่สามารถมีบุตรได้ฉะนั้น โดยธรรมชาติและตามที่กฎหมายรับรองผู้ร้องยังคงเป็นเพศชายอยู่ และไม่มีกฎหมายรับรองให้สิทธิผู้ร้องขอเปลี่ยนแปลงเพศที่ถือกำเนิดมาได้ ทั้งมิใช่กรณีที่ผู้ร้องจะต้องใช้สิทธิทางศาลตามกฎหมาย

พิพากษายืน

( ไพศาล สว่างเนตร - จังหวัด แสงแข - อาจ ปัญญาดิลก )

                              2.ในกรณีใช้ภาษาเทคนิค หรือ ภาษาวิชาการ- เช่น ศัพท์ทางเคมี หรือช่างกล

                    3. ในกรณีกฎหมายประสงค์ให้ถ้อยคำมีความหมายพิเศษ –กฎหมายจะได้กำหนดบทนิยามไว้ 

ตัวอย่างที่ 1

คำพิพากษาศาลฎีกาที่  1724/2513

บริษัทกีฬามงกุฎ จำกัด      โจทก์ กรมสรรพากร ที่ 1 กับพวกรวม 3 คน      จำเลย

ป.รัษฎากร มาตรา 130, 131, 132, 133, 135

          การแสดง การเล่น หรือการกีฬา การประกวดหรือการกระทำใด ๆถ้าเจ้าของจัดขึ้นเพื่อเก็บเงินจากผู้ดู ย่อมเป็นมหรสพตามประมวลรัษฎากรมาตรา 130 คำว่า 'ผู้ดู' ตามมาตรานี้ หมายความถึงบุคคลผู้เข้าดูหรือเข้าฟังหรือเข้ามีส่วนแสดงมหรสพนั้น ๆ เอง ประเภทใดประเภทหนึ่งก็ได้แล้วแต่ประเภทของมหรสพ 'ค่าดู' มหรสพไม่ใช่หมายถึงเงินค่าตั๋วแต่อย่างเดียว เงินค่าอย่างอื่น เช่นเงินค่าเล่น หรือค่าเกมการเล่นโบว์ลิ่งก็เป็นค่าดูตามมาตรานี้ด้วย

          การจัดให้มีการเล่นโบว์ลิ่ง โดยเก็บเงินผู้เข้าเล่น ซึ่งเป็นผู้เข้ามีส่วนแสดงในการเล่น เป็นการเก็บเงินจากผู้ดูตามกฎหมายแล้วแม้จะไม่เก็บเงินจากผู้เข้าชมหรือดูการเล่นเฉย ๆ ก็เป็น 'มหรสพ'ตามประมวลรัษฎากร มาตรา 130 อันจะต้องเสียอากรตามกฎหมาย

          (ประชุมใหญ่ครั้งที่ 28/2513)

ตัวอย่างที่ 2

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 201/2506

คำว่า 'ยา' ตามพระราชบัญญัติการขายยา พ.ศ.2493มาตรา4 นั้น หาได้อยู่ที่ว่าวัตถุนั้นจะบำบัดรักษาหรือป้องกันโรคได้จริงหรือไม่ แต่อยู่ที่ความมุ่งหมายในการใช้ฉะนั้น กำไลแหวน และสร้อย ซึ่งมุ่งหมายจะใช้เพื่อบำบัดรักษาและป้องกันโรคจึงเป็นยาตามความหมายแห่งกฎหมายดังกล่าวและเมื่อผู้ใดโฆษณาหรือขายวัตถุเหล่านี้โดยมิได้รับอนุญาตก็ย่อมมีความผิด(ประชุมใหญ่ ครั้งที่42/2504)

               ข. การตีความตามเจตนารมณ์ – การหยั่งทราบความหมายของถ้อยคำในบทกฎหมายจากเจตนารมณ์หรือความมุ่งหมายของบทบัญญัติของกฎหมายนั้น ๆ

          เหตุผลที่มีหลักการตีความตามเจตนารมณ์ก็เนื่องจากหลักที่ว่า กฎหมายที่ได้บัญญัติขขึ้นนั้น ก็เพื่อให้เป็นไปตามเจตนารมณ์หรือความมุ่งหมายอย่างใดอย่างหนึ่ง แล้วพยายามเลือกเฟ้นถ้อยคำมาใช้เพื่อให้เป็นไปตามเจตนารมณ์หรือความมุ่งหมายดังกล่าว

ตัวอย่าง

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 95/2484

ชายทำสัญญายกทรัพย์ให้ฝ่ายหยิงเพื่อตอบแทนการที่หญิงยอมเป็นภรรยาโดยฝ่ายหญิงรู้อยู่ว่าจำเลยมีภรรยาอยู่ก่อนแล้ว ดังนี้ ถือว่าสัญญานั้นไม่ชอบด้วยกฎหมาย และกรณีเช่นนี้ฝ่ายหญิงจะฟ้องเรียกค่าสินไหมทางละเมิดไม่ได้

การค้นหาเจตนารมณ์ของกฎหมาย ให้พิจารณาถึงสิ่งเหล่านี้ประกอบ

1.ชื่อของกฎหมาย

2.คำขึ้นต้นของกฎหมายนั้น เช่น พระราชปรารภ

3.หมายเหตุท้ายกฎหมาย

4.การพิจารณามาตราต่าง ๆ ประกอบกัน

5.การพิจารณาสภาพการณ์ที่เป็นไปก่อนหรือหลังออกกฎหมาย

6.รายงานการประชุมในการยกร่าง หรือพิจารณากฎหมายนั้น

7.การตีความกฎหมายนั้น จะต้องถือหลักว่าจะต้องตีความให้มีผลบังคับได้

8.บทกฎหมายที่จำกัดตัดสิทธิเสรีภาพต้องตีความโดยเคร่งครัด

โดยสรุป การตีความกฎหมายเริ่มต้นที่การพิเคราะห์ที่ตัวอักษรของบทบัญญัติกฎหมายนั้นก่อน เพื่อดูว่าจะปรากฏความหมายมากน้อยเพียงไร หลังจากนั้น จึงมาค้นหาเหตุผลและความมุ่งหมายของบทบัญญัตินั้นก่อน เพื่อเป็นตัวกำหนดว่าจะเอาความหมายอย่างกว้างหรือแคบแค่ไหน เพียงไร แต่ทั้งนี้ต้องอยู่ภายใต้ความเป็นธรรมแก่คู่กรณีและสังคมส่วนรวม